اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD به نوعی واکنش روانی به تجربیات بسیار آسیب زا اشاره دارد. این مقاله جامع به درک بهتر شما کمک می کند اختلال استرس پس از سانحهدر مورد ماهیت، علائم، علل، روش های درمان و همچنین نحوه برخورد با افراد مبتلا به آن بیاموزید.
PTSD به چه معناست؟
در تعریف آن اختلال استرس پس از سانحه چه باید بگوییم که این اصطلاح به معنای اختلال استرس پس از سانحه است. این اختلال زمانی رخ می دهد که فرد یک رویداد بسیار آسیب زا، استرس زا و آسیب زا را تجربه کند. PTSD اولین بار به طور گسترده در میان سربازانی که از جنگ بازگشته بودند مشاهده شد. اما بعداً مشخص شد که هر کسی که تجربه بسیار ناخوشایند و آسیب زا داشته باشد ممکن است به این اختلال مبتلا شود. شرایطی که می تواند باعث PTSD شود عبارتند از:
- بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل.
- حوادث رانندگی شدید؛
- تجاوز جنسی و خشونت خانگی؛
- مرگ عزیزان
حالا ما می دانیم اختلال استرس پس از سانحه چیست، در زیر به طور مفصل درباره علل و روش های درمان صحبت خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید: علائم استرس را بشناسید
چرا دچار PTSD می شویم؟
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) به دلایل مختلفی رخ می دهد که لحظاتی پیش به تفصیل به آن پرداختیم و معمولاً زمانی رخ می دهد که فرد در معرض تجربیات بسیار دردناک و آسیب زا قرار می گیرد. در این شرایط ذهن و بدن فرد واکنش های طولانی مدتی را تجربه می کند که می تواند زندگی روزمره او را تحت تاثیر قرار دهد. اکنون که می دانیم PTSD چیست، در اینجا دلایل و علل اصلی ایجاد PTSD آورده شده است:
برخورد با تجربیات آسیب زا
تجربیات بسیار تلخ و استرس زا می تواند سیستم عصبی را تا حد زیادی تحریک کند و آن را در حالت اضطراب دائمی نگه دارد. برخی از موقعیت هایی که می توانند باعث PTSD شوند عبارتند از:
● تجربه جنگ یا درگیری مسلحانه به ویژه در سربازان.
● حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل و طوفان.
● تجاوز جنسی یا فیزیکی؛
● حوادث یا تصادفات رانندگی جدی.
● خشونت خانگی یا تجربیات آسیب زا در دوران کودکی.
● شاهد مرگ یا جراحت جدی شخص دیگری.
این تجربیات ممکن است باعث شود که سیستم عصبی بدن در حالت آماده باش ثابت بماند و ذهن نتواند این تجربیات را به درستی پردازش کند.
پاسخ مغز به استرس
هنگامی که فرد یک حادثه آسیب زا را تجربه می کند، مغز به طور طبیعی هورمون های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول را ترشح می کند که به بدن کمک می کند در برابر خطر واکنش نشان دهد. در افراد مبتلا به PTSD، این سیستم هورمونی به درستی تنظیم نمی شود و مغز در حالت ترس و هوشیاری باقی می ماند. این اختلال مغزی باعث می شود که فرد در برابر خطرات خیالی و حتی محرک های کوچک واکنش شدید نشان دهد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
برخی افراد به دلیل ژنتیک و سابقه خانوادگی احتمال بیشتری برای ابتلا به PTSD دارند. به عنوان مثال:
سابقه خانوادگی و ژنتیک می تواند خطر اضطراب یا افسردگی و PTSD را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده است که ژن‌های خاصی می‌توانند بر پاسخ افراد به استرس تأثیر بگذارند و اگر افراد سابقه خانوادگی و تجربه مشکلات روانی داشته باشند، ممکن است مستعدتر شوند.
تجربه های تلخ در دوران کودکی
تجارب آسیب زا در دوران کودکی مانند بی توجهی والدین، خشونت خانگی، آزار و اذیت یا محیط پر استرس خانواده، احتمال ابتلا به PTSD را افزایش می دهد. این نوع تجربیات دوران کودکی باعث تغییرات طولانی مدت در مغز می شود و فرد را نسبت به تجربیات آسیب زا در بزرگسالی حساس تر می کند.
عدم حمایت اجتماعی
هنگامی که متوجه شدید PTSD چیست، دریافت حمایت اجتماعی پس از تجربه یک رویداد آسیب زا می تواند به کاهش اثرات آن کمک کند. اما افرادی که از حمایت اجتماعی کافی برخوردار نیستند، به خصوص در دوره پس از سانحه، ممکن است علائم PTSD بیشتری را تجربه کنند. در واقع احساس تنهایی و عدم درک دیگران باعث افزایش استرس و اضطراب در افراد می شود.
– ناتوانی در پردازش صحیح خاطرات
در برخی موارد، مغز قادر به پردازش خاطرات مرتبط با تجربه آسیب زا نیست. این خاطرات در خاطرات ناقص و ناخوشایندی باقی می ماند و هر بار که یادآوری می شود، فرد همان ترس و اضطراب را احساس می کند. این مشکل پردازش باعث می شود که فرد نتواند از حافظه آن رویداد جدا شود.
ساختار شخصیت و عوامل روانی
برخی افراد به طور طبیعی از نظر ساختار شخصیتی نسبت به استرس حساس تر هستند. این حساسیت ممکن است آنها را کمتر قادر به تطبیق سریع با تجربیات آسیب زا کند و آنها را در برابر ابتلا به PTSD آسیب پذیرتر کند.
علائم شایع PTSD
علائم PTSD ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اما پس از بررسی موضوع PTSD چیست، اکنون برخی از علائم رایج و خاص PTSD را شرح می دهیم:
– تکرار خاطرات ناخواسته
افراد آسیب دیده ممکن است این حادثه را چندین بار در ذهن خود مرور کنند. این حالت به فلاش بک معروف است و با یادآوری ناگهانی و شدید خاطرات، فرد را دچار ترس و اضطراب می کند. این خاطرات ممکن است توسط محرک های خاصی مانند بوها، صداها یا حتی کلمات خاص ایجاد شوند.
از صحبت کردن بپرهیزید
بسیاری از افراد مبتلا به PTSD از صحبت در مورد رویداد آسیب زا اجتناب می کنند. آنها سعی می کنند خاطرات خود را سرکوب کنند و از رفتن به مکان ها یا انجام فعالیت هایی که آنها را به یاد حادثه می اندازد اجتناب کنند.
تغییرات منفی در تفکر و خلق و خو
این علائم شامل احساس ناامیدی، بی ارزشی، گناه و اعتماد به نفس پایین است. فرد مبتلا به این علائم نسبت به زندگی و آینده بی علاقه می شود و احساس می کند زندگی اش بی معنا و بی هدف است. همچنین ممکن است از نزدیکان و دوستانش فاصله بگیرد و از روابط اجتماعی کناره گیری کند.
تغییرات در خصوصیات جسمی و عاطفی
این اختلال می تواند ویژگی های فیزیکی و عاطفی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. فرد مبتلا ممکن است در خواب یا بیدار شدن مشکل داشته باشد، عصبی تر از قبل به نظر برسد یا حتی واکنش های ناگهانی و تهاجمی از خود نشان دهد. او همچنین ممکن است از بی خوابی و اضطراب جسمانی رنج ببرد.
انزوا و اجتناب
این افراد ممکن است تمایل داشته باشند خود را از جامعه منزوی کنند زیرا احساس می کنند هیچ کس نمی تواند آنها را درک کند. این انزوا می تواند به تدریج به افسردگی، افزایش اضطراب منجر شود و فرد را از لذت بردن از یک زندگی عادی محروم کند.
روش های درمان اختلال استرس پس از سانحه
درمان PTSD شامل رویکردهای مختلفی است که بسته به شدت علائم، نیازهای بیمار و سابقه فردی متفاوت است. این روش ها به سه دسته اصلی شامل روان درمانی، دارودرمانی و درمان های جایگزین و مکمل تقسیم می شوند. در زیر با موثرترین روش های درمانی اختلال استرس پس از سانحه آشنا خواهیم شد:
روان درمانی
این روش به فرد کمک می کند تا الگوهای منفی تفکر و رفتار خود را شناسایی و اصلاح کند. روان درمانی مهارت های مقابله ای را برای مقابله با خاطرات و احساسات منفی می آموزد و با مرور مجدد تجربیات تلخ، فرد با آنها کنار می آید.
درمان های حساس سازی مجدد و پردازش مجدد: در این روش از حرکات چشم برای پردازش تجربیات آسیب زا استفاده می شود و به ذهن فرد کمک می کند تا با تجربه آسیب زا مقابله کند.
گروه درمانی: ممکن است فرد با شرکت در گروه هایی که اعضای آن تجربیات مشابهی دارند، احساس حمایت و درک متقابل پیدا کند که به بهبود علائم کمک می کند.
بازسازی شناختی: بیمار یاد می گیرد که تجربیات منفی و خاطرات دردناک را به شیوه ای منطقی تر و واقعی تر درک کند. به عنوان مثال، به او کمک می شود تا باور کند که تصادف تصادفی بوده و هیچ کنترلی بر آن ندارد.
درمان مواجهه طولانی مدت: این روش به بیمار کمک می کند به جای اجتناب از آنها، به تدریج با خاطرات یا موقعیت های ترسناک روبرو شود. این روش در چند مرحله انجام می شود:
1. آموزش فنون تنفس.
2. تقابل در خیال.
3. قرار گرفتن در معرض واقعی.
مواجهه درمانی: در این روش بیمار به تدریج با خاطرات یا موقعیت هایی که از آنها می ترسد مواجه می شود تا زمانی که یاد بگیرد به تدریج از اضطراب خود بکاهد. قرار گرفتن تدریجی در موقعیت های ناراحت کننده به فرد کمک می کند تا نسبت به این موقعیت ها کمتر حساس شود.
هدف کلی این درمان ها کمک به فرد در مدیریت علائم، پردازش تجربیات آسیب زا و بازیابی توانایی برای داشتن یک زندگی متعادل و سالم است. در زیر در مورد روش های درمان دارویی صحبت خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید: افسردگی و اضطراب چگونه بدن را از بین می برد؟
درمان دارویی
دارودرمانی معمولاً به تنهایی به کاهش علائم فیزیکی و عاطفی همراه با روان درمانی کمک می کند. داروهای تجویز شده برای درمان PTSD عبارتند از:
مهارکننده های بازجذب سروتونین مانند سرترالین و پاروکستین از جمله داروهای اصلی برای درمان PTSD هستند. این داروها به کاهش اضطراب، افسردگی و بی خوابی کمک می کنند و عوارض جانبی نسبتاً کمتری دارند.
داروهای ضد اضطراب: داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین ها می توانند به طور موقت به کنترل علائم شدید اضطراب کمک کنند، اما به دلیل خطر اعتیاد، بهتر است تحت نظارت دقیق پزشکی استفاده شوند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: این داروها مانند آمی تریپتیلین و ایمی پرامین ممکن است در برخی موارد تجویز شوند و به کاهش افسردگی و بی خوابی کمک کنند. اما معمولا عوارض جانبی بیشتری دارد.
پروپرانولول و مسدودکننده های بتا: این داروها برای کاهش علائم فیزیکی استرس مانند تپش قلب و تعریق تجویز می شوند و می توانند به فرد کمک کنند آرام تر بماند.
نکته: اما بهتر است دارو و روان درمانی را با هم ترکیب کنید تا نتایج بهتری حاصل شود.
درمان های جایگزین و مکمل
علاوه بر روان درمانی و دارودرمانی، برخی از رویکردهای مکمل نیز برای کاهش علائم PTSD استفاده می شود که در بررسی چیستی PTSD به آنها خواهیم پرداخت.
ذهن آگاهی و مراقبه: مدیتیشن و ذهن آگاهی به فرد کمک می کند تا ذهن خود را از تمرکز بر خاطرات آسیب زا دور کند و بر لحظه حال تمرکز کند. تمرینات ذهن آگاهی می تواند به فرد کمک کند کمتر درگیر خاطرات آسیب زا شود و آرامش بیشتری پیدا کند.
یوگا و تمرینات تنفسی: یوگا و تمرینات تنفسی می توانند به کاهش استرس و تنش فیزیکی کمک کنند. حرکات و تکنیک های یوگا می تواند به فرد کمک کند تا احساس آرامش و تمرکز بیشتری داشته باشد.
طب سوزنی: طب سوزنی نیز در برخی موارد به عنوان یک مکمل برای درمان PTSD موثر بوده است. طب سوزنی می تواند به کاهش استرس و افزایش آرامش با تأثیر بر نقاط خاصی از بدن کمک کند.
موسیقی و هنر درمانی: موسیقی و هنر می توانند ابزار قدرتمندی برای بیان احساسات باشند. در موسیقی درمانی و هنر درمانی، فرد با خلق آثار هنری یا گوش دادن به موسیقی آرامش می یابد و می تواند احساسات پیچیده و سرکوب شده خود را بیان کند.
رژیم غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید: رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می تواند تاثیرات مثبتی بر سلامت روان داشته باشد. تغذیه سالم می تواند به بهبود خلق و خوی افراد کمک کند و ورزش به عنوان یک راه طبیعی برای کاهش استرس، افزایش انرژی و بهبود خواب شناخته می شود.
وقتی با فردی مبتلا به PTSD مواجه می شوید چه می کنید؟
اگر شخصی که با او سر و کار دارید از PTSD رنج می‌برد، سعی کنید بدون قضاوت گوش کنید. درک و همدلی بدون نیاز به صحبت در مورد تصادف یکی از بهترین راه‌ها برای کمک است. فرد مبتلا معمولاً به فضا و حریم خصوصی نیاز دارد، بنابراین از اصرار بر رویارویی با خاطرات آسیب زا اجتناب کنید. تشویق او به مشاوره یا روانپزشک می تواند کمک زیادی به او کند، اما این کار باید با آرامش و بدون فشار انجام شود.
مدت و اثربخشی درمان
درمان PTSD معمولاً یک فرآیند طولانی مدت است و بسته به شدت علائم و پاسخ فرد به درمان می تواند ماه ها تا سال ها طول بکشد. تکرار جلسات درمانی به طور منظم و پیروی از توصیه های پزشک می تواند به بهبودی فرد کمک کند. به طور کلی ترکیب چند روش درمانی تاثیر بهتری در درمان PTSD دارد و باید از احساس دلسردی و قطع درمان خودداری کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
حالا فهمیدیم اختلال استرس پس از سانحه اگر شما یا شخص دیگری علائمی مانند اضطراب شدید، افسردگی مزمن، بی خوابی یا سایر علائم جسمی و روانی را تجربه می کنید که با گذشت زمان از بین نمی روند، در وهله اول به روانپزشک یا روانپزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر کیفیت زندگی شما به دلیل این اختلال به میزان قابل توجهی کاهش یابد، درمان به موقع می تواند تفاوت زیادی ایجاد کند.
حرف آخر
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که تابوی مراجعه به روانپزشک در عصر مدرن و قرن حاضر باید شکسته شود و باید بدانیم که در مواقع خاص و سردرگمی های زندگی باید به پزشک متخصص مراجعه کرد. پاسخ به آن اختلال استرس پس از سانحه همچنین یک اختلال پیچیده و دشوار است که می تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال قابل درمان است و با درمان های مناسب، حمایت های اجتماعی و درک درست این شرایط فرد می تواند به آرامش و تعادل دست یابد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان از PTSD رنج می‌برید، به یاد داشته باشید که جستجوی کمک حرفه‌ای می‌تواند اولین قدم بزرگ به سوی زندگی بهتر و متعادل‌تر باشد.
