تینو – عطر بندابی: آیا تا به حال عبارت “سواد سلامت” را شنیده اید؟ دانش بهداشتی، دانش نسبی و مجموعه ای از اطلاعات مربوط به سلامت و بهداشت است که به فرد این امکان را می دهد تا وضعیت جسمی و روحی خود را از نظر سلامت بررسی کند و در صورت لزوم با استفاده از آن، سعی در مراقبت از آن داشته باشد سلامت روحی یا جسمی خود و دیگران را فراهم می کند. موضوعی که کیفیت زندگی انسان را بهبود می بخشد.
سواد سلامت لزوماً با سواد و سنوات تحصیلی مرتبط نیست. با این حال، مربوط نیست. معمولاً افراد تحصیل کرده نسبت به افراد کم سواد یا کم سواد اطلاعات نسبتاً بهتری در مورد سلامت و درمان صحیح آن دارند. افرادی که در شهرها زندگی می کنند نیز به دلیل دسترسی بهتر به فناوری، پزشکیان، مراکز پزشکی و غیره، پتانسیل بهبود سواد سلامت را دارند. امکانی که در بسیاری از روستاها وجود ندارد.
افراد با سواد سلامت چه ویژگی هایی دارند؟
بررسی ها نشان داده است که نیمی از جمعیت ایران دانش بهداشتی محدودی دارند و این محدودیت در میان گروه های آسیب پذیر مانند سالمندان، افراد کم درآمد، افراد با تحصیلات کمتر و بسیاری از زنان خانه دار بیشتر است. مشکلی که می تواند سلامت خود و اطرافیانشان را از بین ببرد و حتی آنها را در معرض خطر قرار دهد.
مرکز تحقیقات شورا در سال 2019 مطالعاتی را در این زمینه مربوط به دوره زمانی 2010 تا 2017 منتشر کرد که بر روی حدود 50000 بزرگسال ایرانی انجام شد. نتایج این بررسی نشان می دهد که سطح سواد سلامت در بین ایرانیان در سطح مطلوبی قرار ندارد. این مطالعات حاکی از محدودیت سواد سلامت در میان 44 درصد از جمعیت شهری بزرگسال کشور است. یعنی از هر دو نفر یک نفر. این مطالعه درصد سواد سلامت محدود در بین زنان و مردان را به ترتیب 42 درصد و 46 درصد برآورد کرد.
اما افراد با سواد سلامت بالا چه کسانی هستند؟ خیلی ساده است. این افراد شناخت نسبی از بیماری های مختلف دارند و یا در صورت بی اطلاعی حتما در اینترنت جستجو می کنند، پیشگیری را به درمان ترجیح می دهند، سوال می پرسند، به برچسب روی محصولات غذایی توجه می کنند و حتما دستورالعمل های نوشته شده روی داروها را مطالعه می کنند. آنها مهارت های کمک های اولیه را دارند و دانش قابل قبولی در مورد انتخاب سبک زندگی مناسب دارند. از سوی دیگر، سواد سلامت پایین بر نتایج سلامت تأثیر می گذارد، باعث خطاهای دارویی، افزایش هزینه های درمان، کاهش کیفیت درمان و غیره می شود.
البته درست است که سطح فرهنگ عمومی در شهرها بالاتر است اما این به معنای بالا بودن فرهنگ سلامت نیست. بسیاری از افراد به دلیل مشغله های شهری و دسترسی آسان به اطلاعات نادرست قادر به تشخیص اطلاعات صحیح و نادرست نیستند. روستاها هم جای خود را دارند.
اما برای ارتقای فرهنگ سلامت جامعه چه باید کرد؟ در این گزارش به ارائه مهمترین نکات در این زمینه می پردازیم.
آموزش از طریق رسانه: رسانه ها از جمله تلویزیون، رادیو اینترنتی و شبکه های اجتماعی ابزارهای مؤثری برای آموزش بهداشت هستند. برنامه‌های آموزشی، مستندها و اطلاعیه‌های عمومی که اطلاعات دقیقی در مورد مسائل بهداشتی، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی ارائه می‌دهند، می‌توانند تأثیر بسزایی در افزایش آگاهی عمومی داشته باشند. این نوع آموزش باید به زبانی ساده و قابل فهم برای همه اقشار جامعه ارائه شود.
توسعه آموزش دیجیتال: ایجاد اپلیکیشن های موبایلی و وب سایت های آموزشی که اطلاعات سلامت قابل اعتمادی را در اختیار مردم قرار می دهد، می تواند نقش مهمی در ارتقای سواد سلامت داشته باشد.
برگزاری کارگاه های آموزشی: سازمان های دولتی و غیردولتی می توانند کارگاه های بهداشت عمومی را در مناطق مختلف شهری برگزار کنند. این کارگاه ها می توانند بر موضوعات خاصی مانند پیشگیری از بیماری های مزمن، تغذیه سالم و مدیریت استرس تمرکز کنند.
ایجاد سیستم های مشاوره سلامت در کلینیک ها: همکاری با بخش سلامت: پزشکیان، داروسازان و سایر متخصصان سلامت می توانند نقش مهمی در آموزش شهروندان در مورد سلامت داشته باشند. استقرار سیستم‌های مشاوره سلامت در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها و ترغیب مردم به طرح سؤال در مورد مسائل بهداشتی می‌تواند به افزایش سواد سلامت کمک کند.
ارتقای سواد سلامت در روستاها
چالش ها در مناطق روستایی ایران نسبت به شهرها متفاوت است. دسترسی محدود به امکانات بهداشتی، سطح پایین آموزش و فقر فرهنگی در برخی مناطق می‌تواند مانعی بر سر راه ارتقای سواد سلامت باشد. برای افزایش فرهنگ سلامت در روستاها باید راهکارهای مختلفی در نظر گرفته شود:
آموزش از طریق مراکز بهداشتی درمانی: خانه های سالم در روستاها یکی از بهترین مراکز برای ارتقای فرهنگ سلامت روستاییان است. کارکنان بیهرزان و دارالصحه می توانند آموزش های ساده و موثری را در زمینه های مختلف سلامت به عنوان مراجع معتبر ارائه دهند. افزایش تعداد بهورزان و تقویت نظام آموزشی آنان می تواند تأثیر بسزایی در ارتقای سواد سلامت داشته باشد.
استفاده از روش های سنتی تدریس: در بسیاری از روستاها هنوز روش‌های آموزشی سنتی مانند جلسات گروهی، مساجد و اجتماعات وجود دارد. برگزاری جلسات آموزشی در این محیط ها به ویژه با حضور متخصصان بهداشت و بهورز می تواند به افزایش آگاهی روستاییان کمک کند. این جلسات می تواند به ویژه بر روی مسائل رایج بهداشتی روستایی مانند بیماری های انگلی، بهداشت فردی و تغذیه مناسب تمرکز کند.
تولید محتوای آموزشی بومی: یکی از مشکلات روستاها نادیده گرفتن منابع آموزشی مناسب است. ایجاد محتوای آموزشی به زبان ساده و متناسب با فرهنگ محلی می تواند به روستاییان در درک بهتر مفاهیم بهداشتی کمک کند.
اکنون که این گزارش را خواندید، بهتر است به این فکر کنید که چگونه سواد سلامتی خود را ارزیابی کنید. اگر سواد سلامتی پایینی دارید، نگران نباشید. تنها چیزی که نیاز دارید این است که جزئیات مربوط به سلامت جسمی و روانی برای شما مهم باشد (مانند فشار خون بالا، دیابت نوع 2، کم کاری تیروئید و غیره) که هر روز در مورد آنها می شنوید. و سعی کنید سالم تر از قبل بمانید.
