خیلی ها برای درمان‌ های ساده اولیه هم به مراکز درمانی مراجعه می کنند | دنیا در مسیر خودمراقبتی است اما ما عقب‌تر هستیم

تینو – مریم سرخوش: دنیا به سمت خودمراقبتی پیش رفته است که به معنای افزایش دانش و مهارت افراد در حفظ سلامت یا مدیریت بیماری خود یا یکی از عزیزانشان است. ترویج فرهنگ خودمراقبتی نه تنها بار هزینه‌ها را بر دوش نظام سلامت و خانواده کاهش می‌دهد و موجب توانمندی و رضایت فرد و افزایش مسئولیت در قبال سلامت جامعه می‌شود.

این وظیفه مهمی است که متولیان نظام سلامت باید در جامعه تلقین کنند که مردم بدون مراجعه مکرر به پزشک، در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون چگونه از بیماری جلوگیری کنند یا چگونه سلامت خود را مدیریت کنند. و مراکز درمانی

اینها نکاتی است که دکتر عباس علیپور رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت مطرح کرد و به سوالات متعدد شهروندان درباره فواید خودمراقبتی به ویژه در مدیریت بیماری های غیرواگیر پاسخ داد.

چه میزان از خودمراقبتی شامل آگاهی افراد از حفظ و مدیریت سلامتی خود می شود؟

خودمراقبتی مجموعه ای از اقدامات آموزشی است که دانش و مهارت فرد را برای حفظ سلامت خود و خانواده اش افزایش می دهد. به عبارت دیگر خودمراقبتی مسئولیت افراد را در قبال سلامتی خود افزایش می دهد که در حوزه های مختلف قابل انجام است. مهم ترین زمینه ها، خودمراقبتی تغذیه ای، فعالیت های بدنی یا برخورد با مسائل اجتماعی و روانی است. مردم باید آگاه باشند که چگونه با رفتارهایی که می تواند خطرناک باشد و سلامت جسمی و روانی آنها را تهدید کند، برخورد کنند. اما موضوع اصلی در این زمینه مراقبت های پزشکی است.

آیا این مراقبت پزشکی به معنای پیشگیری از بیماری است؟

بیماری هایی که در حال حاضر اکثر جوامع با آن دست و پنجه نرم می کنند بیماری های مزمن و غیر واگیر هستند. حدود 60 تا 70 درصد مرگ و میرها در جهان به این دلایل رخ می دهد. به عنوان مثال، فرد مبتلا به دیابت نمی تواند بهبود یابد و تنها درمان این بیماران مراقبت و مدیریت بیماری است. آسم، بیماری قلبی و غیره همین وضعیت را دارند. در این حالت، بیماران برای دریافت مراقبت های لازم به مدت طولانی نیاز به مراجعه به پزشک دارند، اما می توانند بخش هایی از مراقبت را به تنهایی یاد بگیرند و انجام دهند. با آموزش به فرد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا که چگونه قند یا فشار خون خود را با یک دستگاه ساده اندازه گیری کند و بر اساس عددی که نشان می دهد، با پرهیز از غذا یا فعالیت بدنی یا کاهش یا افزایش دوز دارو، این خود است. -مراقبتی که فرد می تواند به جای آن از پرستار یا پزشک برای خود انجام دهد.

آیا احتمال اشتباه بیمار در این مراقبت از خود وجود ندارد؟

دنیا به سمت افزایش خودمراقبتی پیش می رود و در این زمینه از بستر دیجیتال استفاده می کنند. پزشکیان می توانند از طریق فضای الکترونیکی در کنار بیماران باشند و در صورت لزوم مراقبت های بهداشتی لازم را ارائه دهند. در حال حاضر، خدمات بهداشتی از راه دور نیز ارائه می‌دهیم که البته در حال حاضر به شرح حال و گزارش‌های خود بیمار متکی است و به پلتفرمی مانند دستگاه سنجش فشار خون یا قند خون متکی نیست. ما می توانیم به تدریج این سیستم را ارتقا دهیم تا فرد بتواند در خانه بهداشت EKG بگیرد و کیلومترها دورتر برای متخصص قلب بفرستد. یا حتی می‌توانید برنامه‌هایی دریافت کنید که هوشمندانه به افراد کمک می‌کنند.

2000 محتوای چندرسانه ای شامل کتاب، جزوه، فیلم و تصویر در کتابخانه سلامت شهروندان ملی سلامت بارگذاری شده و در دسترس افرادی قرار گرفته است که می توانند محتوای مورد نظر خود را جستجو و استفاده کنند.

به عنوان مثال، افراد قند خون، سطح فعالیت بدنی و … خود را وارد می کنند و سیستم دوز دارو را برای آنها محاسبه می کند. ما نیز باید این سیستم را وارد نظام سلامت خود کنیم. ما نمی توانیم بگوییم که یک نفر باید هر بار به پزشک مراجعه کند. کشورهای پیشرفته دنیا حدود 30 تا 40 درصد خدمات بهداشتی و درمانی را به عنوان خودمراقبتی در نظر گرفته اند، اما این رقم در کشور ما بسیار ناچیز است و باید افزایش یابد. در خدمات تله مدیسین تعداد ما 5 درصد است. این حوزه باید به تدریج توسعه یابد زیرا مجموع این موارد به کاهش مراجعه مستقیم مردم به نظام سلامت و رسیدن به سطح کشورهای پیشرفته کمک می کند.

آیا فقط واداشتن مردم به استفاده از برنامه ها و سیستم ها کافی است؟

مجموعه ای از اقدامات باید در نظر گرفته شود. از نظر علمی درست است که موضوع و فرهنگ خودمراقبتی باید در بین افراد نهادینه شود زیرا مزایای زیادی از جمله صرفه جویی در وقت و هزینه برای آنها به همراه خواهد داشت. ما باید هفته های خودمراقبتی مشابه آنچه بسیاری از کشورهای جهان انجام می دهند داشته باشیم. برنامه ها نیز مفید هستند. سوابق الکترونیکی همچنین می تواند افراد را از وضعیت سلامتی آنها آگاه کند. در این پلتفرم می توان اطلاعات مختلفی در اختیار آنها قرار داد، از جمله اینکه تیم سلامت آنها کیست؟ اگر مشکلی دارند به کدام مرکز مراجعه کنند و وضعیت قبلی و مراقبت های قبلی آنها چگونه بوده است؟ یا چه مراقبت های بعدی باید انجام دهند؟

چرا از ظرفیت مدرسه استفاده نمی شود؟

ما قطعا باید مردم را تشویق و آموزش دهیم که مراقب خود باشند. مدارس به بهترین وجه قادر به انجام این کار هستند. در اینجا بحث سفیر سلامت یا داوطلب سلامت مطرح می شود که باید سواد کافی در این زمینه داشته باشد و فرزند هر خانواده با آموزش و دانش می تواند این نقش را ایفا کند. نه فقط مدارس، حتی در مجتمع های اداری هم باید سفیر سلامت سازمانی برای کمک به دیگران باشد.

بهترین سن برای یادگیری خودمراقبتی چه سنی است؟

در کشوری مانند انگلستان، اپلیکیشن هایی وجود دارد که افراد 13 تا 14 ساله می توانند به آنها بپیوندند. این سن مناسب برای شروع مراقبت از خود است. اگر بتوانیم این خدمات را در ایران به گروه سنی زیر 15 سال ارائه دهیم، راحت خواهد بود. اما از این سن به بعد باید به تدریج آموزش های خودمراقبتی را افزایش داد تا فرهنگ خودمراقبتی ایجاد شود.

مشکل دیگر این است که آمار سوء مصرف مواد در کشور ما بالاست. آیا خودمراقبتی این آمار را افزایش نمی دهد؟

خودمراقبتی به معنای آگاهی است و آنچه خودسرانه تلقی می شود به نظر ما نیست. در این قسمت به افراد آموزش داده می شود تا زمانی که مطمئن نشده اند خودسرانه عمل نکنند و برای اطمینان از منابع معتبر استفاده کنند. یکی از مشکلات ما این است که مردم برای این نوع اطلاعات به گوگل مراجعه می کنند که همه نوع اطلاعات را در اختیار عموم قرار می دهد و این کار اشتباهی است. از سوی دیگر، کسب اطلاعات از وب سایت های علمی معتبر برای همه آسان نیست. به همین دلیل، وظیفه نظام سلامت است که منابع قابل اعتمادی را در اختیار مردم قرار دهد، مشابه همان داده های موجود در کتابخانه سلامت اپراتور ملی سلامت که هزاران منبع آموزشی را در اختیار مردم قرار داده است. نکته مهم این است که مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها توصیه خودمراقبتی نیست، به همین دلیل باید الگوریتم مناسبی ایجاد کنیم. افراد باید در مرحله اول استراحت در منزل در هنگام بروز برخی بیماری ها از مایعات یا … استفاده کنند اما در صورت احساس تنگی نفس یا خلط با پزشک مشورت کنند. این در حالی است که در حال حاضر مردم برای همان درمان های ساده اولیه مانند مصرف مایعات یا پرهیز از غذا به پزشک مراجعه می کنند، اما اگر خودمراقبتی اجرا می شد، تعداد مراجعات کاهش می یافت و بسیاری از هزینه های نظام سلامت کاهش می یافت.

به طور کلی افزایش آگاهی مردم از اهمیت خودمراقبتی چه مزایایی دارد؟

کاهش هزینه‌های درمان بیماری‌ها یکی از مهم‌ترین نتایج این بخش است که موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های نظام سلامت نیز می‌شود، اما مهم‌ترین مزیت آن رضایت مردم است. وقتی افراد توانمند شوند و از خود مراقبت کنند، رضایت حاصل از آن برای جامعه ارزشمندتر است. نکته دیگر این است که احساس مسئولیت افراد نسبت به بیماری در حال افزایش است. چنین مشارکتی در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. انسان کاملاً آگاه است که در صورت رعایت نکردن اصول بهداشتی برای خود و اطرافیانش مشکلاتی ایجاد می کند و به همین دلیل احتیاط بیشتری می کند و از حفظ سلامتی یا مدیریت بیماری خود اجتناب می کند. از نظر علمی ثابت شده است که افرادی که از خود مراقبت می کنند در کنترل بیماری موفق تر هستند و این جوامع کمتر ازدحام در مراکز درمانی را تجربه می کنند.

چه منابعی برای افزایش آگاهی مردم در این زمینه وجود دارد؟

وزارت بهداشت دستورالعمل های بالینی برخی از بیماری ها را منتشر می کند که استفاده از آنها برای عموم دشوار است. اما برای برخی از بیماری های عمومی مانند سرماخوردگی، گرمازدگی، تعریق، سردرد و … منابع ساده ای در دسترس است که توسط دانشگاه های علوم پزشکی کشور منتشر شده و به صورت آنلاین در دسترس عموم قرار می گیرد. اپراتور ملی سلامت (OP) از چند روز پیش با هدف افزایش کیفیت ارائه خدمات به شهروندان آغاز به کار کرد. در این سامانه به آدرس op.salamat.gov.ir از این پس نوعی پرونده سلامت آنلاین در اختیار هر ایرانی قرار می گیرد که از طریق آن با مراجعه به مراکز درمانی از بیمارستان ها و کلینیک ها تا کلینیک ها و کلینیک ها و …. ، ارائه دهندگان خدمات می توانند به سوابق پزشکی، مصرف دارو، سوابق آزمایشگاهی و سایر سوابق پزشکی فرد دسترسی داشته باشند و خدماتی متناسب با شرایط وی ارائه دهند. این سیستم به تدریج در حال تکمیل است و یکی از مهم ترین قسمت های آن قسمت خودمراقبتی است. افرادی که با کد ملی وارد سامانه می شوند، فوراً به سامانه های چهار درجه یک متصل می شوند. در این بخش می‌توانند پزشک خانواده، مراقبت‌های بهداشتی، آدرس مراکز جامع سلامت، خدماتی که تاکنون دریافت کرده‌اند یا داروهایی که مصرف کرده‌اند و همچنین آزمایش‌هایی که انجام داده‌اند و البته خدماتی که باید دریافت کنند و غیره را ببینند. در صورتی که افراد بیمار باشند، بسته های آموزشی برای مطالعه و انجام اقداماتی در جهت مدیریت بیماری در صفحه آنها قرار می گیرد.