خوشنام‌ترین کاسبان تهران چه کسانی بودند؟

تینو، فاطمه عباسی: می گفت: هرگاه سوزنی به لباس قومی که خدا را یاد نمی کنند گیر کند، سوزن در دست من فرو می رود. او را در یک بعدازظهر گرم تابستانی در خیابان مولوی، در حالی که کیف خیاطی پوشیده بود، عرق کرده و نفس نفس می زد، دیده شد. گفتند: شیخ آیا تو مرد خدا هستی و مشکلات زیادی در این دنیا هستی؟ گفت: آیا نمی دانی که خداوند چهره تاجری را که برای روزی حلال زحمت می کشد و عرق می ریزد دوست دارد؟

رجبعلی خیاط تنها نبود که روش و آداب و رسوم صمیمانه حرفه ای را وارد دوران مدرن کرد. بسیاری دیگر بودند؛ مسلکانی که عالمی علم از نام خدا سرازیر شده بودند و رحمت و قرض و دغدغه محرومان و نیازمندان بر پیشانی آنان نوشته شده بود. «مرشد شالاوی» یکی از این شرکت ها بود. مردی باطنی که از عزیزترین و نزدیکترین دوستان شیخ رجبعلی خیاط بود، اکنون به عنوان بزرگترین تاجر قرن شناخته می شود. تا زمانی که صاحب بازار چلوکبابی زنده بود، حسرت چشیدن کبابش را در دل هر فقیری که از کنار مغازه رد می شد، نمی گذاشت. از آب دادن به گربه های اطراف چلوکبابی تا به دست آوردن دل مشتریان، نام این تاجر دهه 50 با وجود گذشت سال ها از مرگش زنده مانده است.

داستان زندگی حاج میرزا احمد عابد نهاوندی معروف به مرشد شلاوی این روزها در فضای مجازی دست به دست می شود و بسیاری از سخاوت آن پیرمرد قدبلند و لاغر با فضایل سفید را می دانستند. البته مرشد شالویی تنها کسی نبود که در بین تجار و مردم به شهرت رسید. معامله گران دیگری هم هستند که مردم هنوز به خوبی از آنها یاد می کنند.

قابل اعتماد و منصفانه

محمدحسن شمشیری معروف به حاج شمشیری در آن روزها مشغول تولید شلوکباب شد و از حدود سال 1320 در سبزه میدان تهران مغازه ای افتتاح کرد و از همان زمان خودنمایی کرد و به شهرت رسید. اخلاق خوب او؛ سیخ می گرفت و در بشقاب کسانی که از غذا خوردنشان تمام شده بود می گذاشت. او حتی یک کباب کوچک داشت که وقتی برای جمع آوری غذای صاحبش می آمد آن را در نان می پیچید و به مغازه دار می داد. یکی از دلایل موفقیت حاج الشمشیری رفتار خوب ایشان با اقشار مختلف مردم است. شمشیری در بین همکارانش و همچنین در بین سایر شرکت های بازار تهران از محبوبیت بالایی برخوردار بود و به اعتبار و صداقت معروف بود.

اعتبار و نقدی داده می شود

آن روزها رسم همه بازارها بود که وقتی از جلوی مغازه مرشد شلویی عبور می کردند، دو ردیف مشتری می دیدند. صف اول مشتریانی بودند که هر چند روز یک بار به مغازه مرشد شلاوی سر می زدند و صف دوم که کوتاهتر از اولی بود فقرا و نیازمندانی بودند که چشمشان به سخاوت مرشد شلاوی بود و می دانستند که این مرد بزرگ آنجا خواهد بود. و دستی به کسی که نیازمند باشد نمی گذارد. مرشد از احوال اطرافیان آگاه بود. به فقرا و نیازمندان رسیدگی می کرد و نمی گذاشت کسی سرش را گرسنه روی بالش بگذارد. حاج مرشد به هرکسی که پول نداشت غذای مجانی داد و تابلویی با این عنوان نوشت: «قرض و نقد تا حد امکان داده می شود» و پشت در آویزان کرد.

سیر شدی؟

پیتزا دیوید در سال 1340 تاسیس شد و بسیاری آن را به عنوان اولین پیتزا فروشی تهران می شناسند. داود فرجی پور معروف به عمو داود ابتدا نام مشتری را می پرسید و بلافاصله 400 تا 500 گرم سوسیس مورتادلا پیچیده شده در فویل آلومینیومی به مشتری می داد تا وقتی پیتزا آماده شد احساس گرسنگی نکند. پس از اتمام غذا و هنگام خروج از مشتری می‌پرسید: سیر شدید؟ دکوراسیون فراموش نشدنی این پیتزا فروشی سال های دور را تداعی می کند. تزیینی که گاهی با تابلوهایی مانند «لطفا خالی نگذارید» لبخند را بر لبان مشتری می آورد.