تبعات گرم شدن زمین به اندازه ۱.۵ درجه سانتیگراد برای ایران چیست؟

تینو – رضا فلاح*: خاورمیانه به عنوان یکی از گرم ترین مناطق جهان به شدت تحت تاثیر بحران گرمایش جهانی قرار گرفته است. موج گرمای بی سابقه، بالا آمدن سطح آب دریاها، خشکسالی طولانی مدت و حوادث شدید جوی زندگی روزمره مردم این منطقه را به چالش کشیده است.

جهان؛ در آستانه بحران آب و هوا

واقعیت خشن تغییرات آب و هوایی به طور فزاینده ای آشکار می شود. علیرغم تعهدات جهانی برای محدود کردن افزایش دما به کمتر از 2 درجه سانتیگراد، ترجیحاً 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح ماقبل صنعتی – همانطور که در توافقنامه پاریس تعیین شده است – جهان به طور خطرناکی به عبور از این آستانه بحرانی نزدیک شده است. پیامدهای عبور از این آستانه، مانند افزایش گرما، بالا آمدن سطح آب دریاها، اختلال در عرضه مواد غذایی و افزایش خطر درگیری‌های منطقه‌ای، در سطح جهانی محسوس خواهد بود، اما جمعیت‌هایی که در مناطق آسیب‌پذیر مانند خاورمیانه زندگی می‌کنند، آسیب‌پذیر هستند. تاثیر خواهد گذاشت

اگرچه راه‌حل‌هایی مانند انتقال به منابع انرژی پاک، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پایدار و حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی در دسترس است و البته برای رویارویی با چالش‌ها ضروری است، پنجره فرصت برای اقدام قاطع به سرعت در حال کاهش است.

دمای زمین تقریباً از 1.5 درجه سانتیگراد افزایش می یابد

داده های جدید ارائه شده توسط سرویس تغییرات آب و هوایی کوپرنیک (C3S) نشان می دهد که دمای جهانی از آستانه بحرانی 1.5 درجه سانتیگراد گرمایش جهانی که در توافقنامه پاریس تعیین شده است، فراتر رفته است. میانگین دمای جهانی بین ژوئن 2023 و 2024 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن بود. البته این بدان معنا نیست که ما به طور کامل از آستانه عبور کرده ایم و میانگین افزایش دمای جهانی کمتر از 1.2 درجه سانتیگراد در مقایسه با دوره ماقبل صنعتی (1850-1900) است، بلکه روند گرمایش جهانی در حال افزایش است. این نشان دهنده شتاب بی سابقه تغییرات آب و هوایی و پیامدهای وخیم آن برای کره زمین است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که حتی افزایش موقت دما به میزان 1.5 درجه سانتیگراد می تواند عواقب فاجعه باری داشته باشد و موج گرمای بی سابقه ای که در حال حاضر در سراسر جهان در جریان است گواهی بر این بحران است. ثبت دمای بی سابقه در مناطق مختلف جهان اثرات مخربی بر سلامت انسان، اکوسیستم و اقتصاد داشته است. بنابراین، اگرچه توافق پاریس اهداف بلندمدتی را برای محدود کردن گرمایش جهانی تعیین کرده است، اما داده‌های اخیر نیاز به اقدامات فوری و قاطع را بیش از هر زمان دیگری نشان می‌دهد.

دمای خاورمیانه تقریباً دو برابر میانگین جهانی افزایش یافته است. این منطقه در مقایسه با میانگین جهانی 1.1 تا 1.2 درجه سانتیگراد نسبت به دوره پیش از صنعتی شدن، افزایش بسیار سریعتر دما را تجربه می کند. برخی از مطالعات نشان می دهد که اگر روند فعلی ادامه یابد، دمای خاورمیانه تا سال 2050 تا 4 درجه سانتیگراد افزایش می یابد. این گرم شدن سریع پیامدهای متعددی مانند امواج گرما، کمبود آب و سایر چالش های مرتبط با تغییرات آب و هوایی در منطقه را تشدید می کند.

2024: زمین در معرض تهدید جدی تغییرات آب و هوایی قرار گرفت

سال 2024 به عنوان یک نقطه عطف حیاتی در تاریخ تغییرات آب و هوایی جهانی شناخته شده است. افزایش بی سابقه دمای جهانی هر ماه، سیاره زمین را در شرایط غیرعادی و خطرناکی قرار داده است. بررسی داده ها نشان می دهد که از ژوئن 2023 تا ژوئیه 2024، هر ماه گرم ترین ماه روی زمین از زمان شروع اندازه گیری ها بوده است. برخی از محققان بر این باورند که به دلیل تغییرات آب و هوایی و پدیده طبیعی ال نینو که در آوریل به پایان رسید، سال 2024 به عنوان گرم ترین سال ثبت شده پیشی خواهد گرفت.

نیمه اول سال 2024 با موج گرمای بی امان روبرو شد. شکستن رکوردهای دمایی هر ماه یک هشدار هولناک برای آینده این سیاره بوده است. ثبت گرم ترین روز تاریخ، 22 جولای 2024، تأثیر گسترده ای بر جوامع مختلف در سراسر جهان داشته است. به طوری که بسیاری از کشورها در روزهای اخیر شاهد گرم ترین بازه های زمانی بوده اند.

طبق داده‌های سرویس تغییرات آب و هوایی کوپرنیک (C3S)، میانگین دمای روزانه جهانی به بالاترین حد خود یعنی 17.09 درجه سانتی‌گراد رسید که کمی بالاتر از رکورد قبلی 17.08 درجه سانتی‌گراد ثبت شده در 6 جولای است. سال 2023 بالاترین دمای ثبت شده 16.8 درجه سانتیگراد در سال 2016 بود.

حوادث آب و هوایی شدید مانند سیل، خشکسالی و طوفان که با افزایش دما شدیدتر می شوند، می توانند میلیاردها دلار خسارت به زیرساخت ها، صنعت و کشاورزی وارد کنند.

افزایش 1 درجه سانتیگراد در دمای کره زمین ممکن است اندک به نظر برسد، اما عواقب آن برای مردم، اکوسیستم ها، منابع آب، امنیت غذایی و تنوع زیستی بسیار گسترده و عمیق است. افزایش یک درجه ای می تواند تعادل ظریف اکولوژیکی را بر هم بزند و منجر به از بین رفتن زیستگاه و انقراض گونه ها شود. به عنوان مثال، صخره های مرجانی در برابر افزایش جزئی دما بسیار آسیب پذیر هستند. تغییر در الگوهای دما و بارش می تواند بر الگوهای مهاجرت پرندگان، ماهی ها و سایر حیوانات تأثیر بگذارد و زنجیره غذایی و پویایی اکوسیستم را مختل کند. دمای گرمتر همراه با شرایط خشک‌تر، شرایط ایده‌آلی را برای آتش‌سوزی‌های جنگلی ایجاد می‌کند، بخش‌های وسیعی از جنگل را از بین می‌برد و اکوسیستم را از بین می‌برد و در عین حال گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌کند.

افزایش دما می تواند فصل رشد محصولات کشاورزی را مختل کرده و تولید آنها را کاهش دهد. مطالعات نشان می دهد که افزایش یک درجه ای دمای کره زمین می تواند منجر به کاهش ۷ درصدی تولید جهانی گندم شود. رویدادهای شدید آب و هوایی مانند گرما، خشکسالی و سیل می تواند محصولات کشاورزی و باغی را از بین ببرد و عرضه مواد غذایی را مختل کند. تغییر در الگوهای بارندگی می تواند رشد محصولات سنتی را با مشکل مواجه کند.

با تغییر اکوسیستم‌ها، بسیاری از گونه‌های جانوری برای سازگاری با مشکل مواجه می‌شوند که منجر به از بین رفتن زیستگاه و کاهش جمعیت می‌شود. تغییر در الگوهای دما و بارندگی می تواند محدوده جغرافیایی یک گونه را تغییر دهد که منجر به رقابت با گونه های دیگر یا مواجهه با شکارچیان جدید می شود. دمای گرمتر می تواند الگوهای تولیدمثلی را مختل کند و تولید مثل بسیاری از گونه ها را کاهش دهد.

افزایش چشمگیر دما در ایران

موج گرمایی که در تیر و مرداد 1403 هجری قمری ایران را فرا گرفت، تأثیرات گسترده و قابل توجهی بر ابعاد مختلف زندگی، اقتصاد و محیط زیست کشور گذاشت. مشکلات بهداشتی مانند گرمازدگی، کم آبی بدن و تشدید بیماری های قلبی و تنفسی از جمله پیامدهای مهم افزایش دمای هوا در تهران در روزهای اخیر بوده است. دماهای بالا و خشکسالی نیز منجر به افزایش قابل توجه خطر آتش سوزی در مناطق جنگلی و مرتعی شده است. از سوی دیگر، خسارات وارده به بخش کشاورزی و زیان های ناشی از کمبود انرژی لازم در بخش های تولیدی و صنعتی از جمله زیان های اقتصادی ناشی از این موج گرما خواهد بود.

با افزایش دما، تقاضا برای مصرف برق به طور چشمگیری افزایش یافته است و فشار قابل توجهی بر شبکه وارد می کند. ایران در حال حاضر با یک بحران شدید انرژی مواجه است که با افزایش بی سابقه دمای هوا در تابستان تشدید شده است. مدیریت مصرف برق به دلیل محدودیت در تامین برق صنایع، بخش های مولد اقتصادی کشور را با چالش جدی مواجه کرده است. دلیل اصلی این مشکل عدم تعادل پایدار در تولید و مصرف برق است که ناشی از سال ها عدم علاقه به سرمایه گذاری در بخش انرژی است. خراب شدن زیرساخت های انرژی، وابستگی به سوخت های فسیلی، سرمایه گذاری ناکافی در انرژی های تجدیدپذیر و افزایش بی رویه مصرف انرژی از جمله عوامل اصلی تشدید بحران انرژی در کشور هستند. روند رو به افزایش مصرف انرژی در کشور نشان می دهد که در صورت عدم اتخاذ تدابیر جدی، بحران انرژی در ایران در سال های آینده تشدید می شود و تولید برق کشور نمی تواند علاوه بر ضایعات، برق مورد نیاز کشور را نیز تامین کند. . به دلیل فرسایش شبکه توزیع.

نیاز به اقدام فوری

جامعه علمی مدت‌هاست که نسبت به عواقب فاجعه‌بار فراتر رفتن از آستانه 1.5 درجه سانتی‌گراد گرمایش جهانی هشدار داده است. داده های جدید صحت این هشدارها را تایید می کند و نیاز به اقدامات فوری و موثر را واضح تر می کند. شمارش معکوس برای فاجعه آب و هوایی شتاب می گیرد. تصمیم‌هایی که امروز می‌گیریم، آینده جهان را نه تنها برای نسل‌های آینده، بلکه حتی برای نسل کنونی رقم خواهد زد.

برای مقابله با این بحران جهانی، ما نیاز به اقدام فوری و هماهنگ در سطح جهانی داریم. کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، گذار به انرژی های پاک و سرمایه گذاری در اقدامات سازگاری با تغییرات آب و هوایی از مهم ترین اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد.

در ایران انجام اقداماتی از قبیل مدیریت بهینه منابع آب، توسعه سیستم‌های آبیاری نوین و ارتقای بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی، استقرار و تقویت سیستم‌های هشدار زودهنگام برای پیش‌بینی و مقابله با حوادث ناشی از تغییرات اقلیمی، افزایش سطح آب و هوا ضروری است. ایجاد فضای سبز و بهبود الگوهای برنامه ریزی شهری، افزایش آگاهی عمومی نسبت به تغییرات اقلیمی، تشویق مردم به تغییر سبک زندگی و کاهش مصرف انرژی در سیاست های کلی کشور است و باید در اولویت اجرا قرار گیرد. اما مهم‌ترین اقداماتی که می‌تواند منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در راستای تلاش‌های جهانی شود، امکان عبور از بحران کنونی، بهبود زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی کشور، بهبود مصرف انرژی در صنایع و افزایش چشمگیر تولید را فراهم می‌کند. برق از منابع انرژی تجدیدپذیر کارآمد خواهد بود.

* کارشناس دفتر تغییرات اقلیمی سازمان حفاظت محیط زیست