بازیگران سریال «پاییز صحرا» پس از ۳۸ سال کجا هستند؟

تینو، برادر آروی نژاد: در کنار اینها ملودرام های خانوادگی مانند آیین و رعنا تولید شد. یکی از این سریال های نوستالژیک پایزی صحرا به کارگردانی اسدالله نیک نژاد است که این روزها در شبکه آی فیلم بازپخش می شود. این سریال در اواسط دهه 60 تولید شد و در شرایط جنگ و تحریم ویدیویی بسیار خوب دیده شد و تلویزیون را به اصلی ترین سرگرمی ویدیویی خانواده های ایرانی تبدیل کرد.

صحرای پاییز، داستان صحرا و ساسان، زوجی از طبقات مختلف اجتماعی بود که به دلیل دخالت مادر ساسان و مسائل دیگر، ازدواجشان در آستانه فروپاشی و طلاق است. جالب است که این سریال در سال هایی که جنگ در جریان است پخش می شود و انگار پناهگاهی برای فرار از اخبار جنگ و بار روانی آن شده است.

یکی از مهمترین موضوعاتی که در مورد این سریال مطرح شد حجاب بازیگران زن است. به خصوص در مورد شهلا میرباختیار که نقش اصلی را بازی می کرد و جمیلا شیخی که نقش مادرشوهرش را بازی می کرد. بازیگران زن این سریال در صحنه های خانه از روسری و ماسک استفاده نمی کنند و تنها یک تکه پارچه دور سرشان پیچیده شده است. با پخش چندین قسمت، همین موضوع باعث شد که سریال بر لبان همه بیفتد و تعدادی از روحانیون از آن گلایه داشته باشند. کار به جایی رسید که محمد الهاشمی، مدیر اجرایی وقت سازمان صدا و سیما در نامه ای به امام خمینی (ره) نظر ایشان را جویا شد. امام نیز در پاسخ فرمودند: تماشای این گونه فیلم ها و نمایش ها که بسیاری از آنها جنبه اطلاع رسانی دارد، از نظر شرعی اشکالی ندارد و پخش آنها اشکالی ندارد. به همین ترتیب، فیلم ها و آهنگ های ورزشی عمدتاً بی عیب و نقص هستند. گاهی اوقات ما به ندرت عکس آن را می بینیم، بنابراین باید بیشتر مراقب باشید. ولى دو نکته را باید در نظر گرفت: اولى: آرایش کننده باید محرم باشد و براى خارجى حرام است. ثانیا بینندگان از روی هوس اظهار نظر نکنند.

با این پاسخ پخش سریال بدون مشکل ادامه پیدا کرد و از طرفی نام چهره زن به تیتراژ فیلم ها و سریال ها اضافه شد.

کارگردان فیلم سقوط کویر کیست؟

اسدالله نیک نژاد در اوایل انقلاب چندین مستند از جریان انقلاب تولید کرد و پس از ورود به تلویزیون سریال «چی می گویی» را در 64 قسمت نویسندگی و کارگردانی کرد؟ بعد از این سریال در سال های 64 و 65 «پاییز صحرا» را کارگردانی کرد. سپس به جبهه رفت و چندین مستند جنگی تهیه کرد که در یکی از آنها برای اولین بار از خود رزمندگان در خط مقدم به عنوان عکاس استفاده کرد او یک دوربین از دیگر فعالیت های او ساخت فیلم نیمه تمام برنج خونی بود که برای اولین بار پس از انقلاب به انگلیسی دوبله شد و در جشنواره های بین المللی به نمایش درآمد. نیک نژاد سپس به آمریکا رفت و از آن زمان در آنجا ماندگار شد. اما در اوایل دهه 90 برای ساخت لاله به ایران بازگشت. این فیلم خیلی زود و حتی قبل از فیلمبرداری به دلیل بودجه بالایش (2.5 میلیارد تومان) با مشکلات زیادی مواجه شد و مدت ها سکوت کرد. اما در نهایت و با نظر مستقیم محمود احمدی نژاد که نیکی نژاد در سفر به نیویورک با وی دیدار و در مورد این فیلم گفت و گو کرد، ساخت این فیلم ادامه یافت.

از شهلا میرباختیار تا جمیله شیخی

بازیگران اصلی این سریال جمیلا شیخی، شهلا میرباختیار، داریوش مودبیان، جمشید مشایخی، اسماعیل دفورفر، مهری ویدادیان و آزیتا لاشینی هستند. شهلا میرباختیار که به تازگی عکس خود را بعد از 38 سال از سقوط کویر منتشر کرده است، در اصل بازیگر تئاتر بوده و به گفته خودش، سقوط کویر اولین تجربه جدی او در تئاتر و سینما نیست. او در نمایش «آنتیگون» به کارگردانی دکتر علی رفیعی قبل از سقوط کویر حضور داشت. «ادیپ شهریار» و سلام؛ آهای اونوریها به کارگردانی جمشید ملک پور و در سریال هزاردستان ساخته علی حاتمی نیز بازی کرد اما نقش او سانسور شد و تنها چند سکانس کوتاه باقی ماند. شهلا میرباختیار پس از سقوط کویر به مدت 8 سال در ایران زندگی کرد و در فیلم ها و تئاترهای زیادی بازی کرد. پس از مهاجرت از ایران، نمایشنامه‌های متعددی را کارگردانی کرد و کتابی درباره سینمای ایران نوشت که توسط انتشارات مک‌فارلند در آمریکا منتشر شد. او همچنین در دانشگاه به تدریس بازیگری و کارگردانی می پردازد.

نقش یک زن کویر در پاییز کویر را داریوش مودبیان که در آن زمان 36 سال سن داشت بازی کرد. او همچنین بازیگر، کارگردان و پژوهشگر تئاتر است و مجموعه بازی های طنز او در بین اهالی تئاتر شهرت دارد. وی در گفت وگویی درباره این سریال گفت: در این سریال مردم شاهد اتفاقات زندگی روزمره بودند. همه کار خود را به خوبی انجام دادند. همه بازیگران پشت و جلوی دوربین برای این سریال زحمت کشیده اند. یادم هست که جمیله شیخی آنقدر خوب نقش مادرشوهر سخت گیر را بازی می کرد که همه فکر می کردند در زندگی عادی هم همین رفتار و اخلاق را دارد. شهلا میرباختیار، جمشید مشایخی، زنده یاد اسماعیل دفورفر و آزیتا لاشینی نیز که دیگر نقش های این سریال را ایفا کردند، پر انرژی بودند.

در آن سال ها با وجود جنگ و بمباران تهران، ما کار خودمان را انجام دادیم. گاهی تا نیمه شب کار می کردیم و حتی ساعت دو یا سه نیمه شب به خانه می آمدم، اما فردا صبح با اشتیاق زیاد سر کار می رفتیم. جالب است بدانید که ما حتی در زمان استراحت هم کار می‌کردیم.»

جمیله شیخی که به دلیل چهره و صدای متمایزش بارها نقش یک زن قوی و کنترل کننده را بازی کرده است، در این سریال نیز نقش مادرشوهرش را بازی می کند که عروسش هم نیست. او که مناسب پسر و خانواده اش است، در کار آنها دخالت می کند تا جایی که زندگی آنها به مرز نابودی می رسد. جالب اینجاست که با وجود صدای قوی، نقش او در این سریال توسط فهیمه رستاکار دوبله و صحبت شده است.

علاوه بر جمیله شیخی، جمشید مشایخی، مهری وادیان و اسماعیل دفورفر، بازیگران دیگری نیز در این سریال حضور دارند که درگذشته اند.