ما دوقلوها را جدا می‌ کنیم | نگرانم در آینده جراحان اطفال نتوانند کارهای بزرگ انجام دهند

الهمشهری آنلاین – مریم سرخوش: دوقلوهای به هم چسبیده چندان رایج نیستند، شاید از هر 50000 تا 100000 نوزادی که به دنیا می آیند یک یا دو نفر باشند. معروف ترین آنها لالا لادن است. دو خواهر که پس از تقریبا 30 سال به یکدیگر نزدیک بودند، در سال 2002 تصمیم به جدایی گرفتند. اگرچه هر دو پس از عمل جراحی در عرض چند ساعت از یکدیگر فوت کردند.

پس از نزدیک به 10 سال، عمل جداسازی موفقیت آمیز در بیمارستان نمازی شیراز ثبت شد، مورد دوم در سال 1372 و سومین مورد در سال 1403 زیر نظر دکتر علی بهادر با تیم جراحی در بیمارستان نمازی شیراز بود. این کودکان با وجود سختی عمل اکنون در وضعیت خوبی هستند.

به بهانه آخرین عمل جراحی موفقیت آمیز جداسازی دوقلوهای اهواز که چند روز پیش انجام شد، با این فوق تخصص جراحی کودکان متولد یکی از محروم ترین و دورافتاده ترین مناطق کشور به گفت وگو نشستیم. دشت بوشهر. در سال 55 وارد دانشگاه شد و طبابت عمومی را در اصفهان آغاز کرد. پس از آن در شیراز تخصص یافت و دوره های جراحی اطفال را در شیراز، تهران و انگلستان گذراند. دوره های پیوند را در انگلستان، ژاپن و ایران با کمک دکتر ملک حسینی گذراند. او نزدیک به 20 سال در زمینه پیوند اطفال کار کرده است و سابقه موفقیت آمیزی در جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده دارد.

از جراحی های موفق برای جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده بگویید؟

تعداد این کودکان خیلی زیاد نیست و سختی و سادگی کار آنها به چسبیدن اعضا به یکدیگر بستگی دارد. این سومین عمل جدایی ما در بیمارستان نمازی شیراز بود. یک مورد در سال 91، مورد دوم در سال 93 و مورد سوم در دو مرحله رخ داده است. اولین برداشتن کبد در نوامبر 1402 هجری قمری و دومین برداشتن کامل کبد در ژوئن 1403 هجری قمری انجام شد. اولین دوقلوهایی که ما از هم جدا کردیم از طریق جناغ، دیافراگم و کبد به هم چسبیده بودند، اما دومی، علاوه بر این اندام های به هم چسبیده، مجرای صفراوی، دوازدهه و روده کوچک را نیز به اشتراک گذاشت.

به نظر می رسد این عمل یکی از سخت ترین عمل های جراحی در حوزه پزشکی باشد؟

دشوارتر این است که به تجربه تیم پزشکی بستگی دارد و نیاز به یک تیم بزرگ دارد. در مرحله ارزیابی اولیه، رادیولوژیست های قوی باید معایناتی را انجام دهند تا بفهمند چند کودک در دستگاه گوارش چسبندگی دارند. اگر کودکان از طریق قفسه سینه جوش داده شوند، متخصص قلب کودکان باید درگیری قلب یا میزان درهم تنیدگی عروق را نیز ارزیابی کند. مرحله دوم جداسازی است که با متخصص بیهوشی شروع می شود. در مورد این کودکان به دلیل چسبندگی قفسه سینه نمی توانند بخوابند و به همین دلیل بیهوشی و لوله گذاری آنها بسیار مشکل است. همچنین جراحی های انجام شده برای جداسازی دوقلوها زمان زیادی می برد. حدود 10 تا 12 ساعت. به همین دلیل حفظ سطح آب، الکترولیت ها و اسید و باز در این کودکان که وزن چندانی ندارند، نیازمند متخصصان بیهوشی ماهر است.

پس تشکیل این تیم هم کار خیلی سختی است؟

در بیمارستان نمازی شیراز از آنجایی که چندین سال است که عمل های مختلف پیوند انجام می شود، متخصصان بیهوشی پیوندی بسیار ماهر و ماهر هستند که در این گونه جراحی ها همراه ما هستند تا فرآیند جداسازی با موفقیت انجام شود. جراحان اطفال نیز در مرحله جدایی نهایی حضور دارند. در آخرین عمل جراحی جداسازی دوقلوها، چهار جراح اطفال حضور داشتند. پس از عمل، کودکان به دلیل طولانی شدن مدت جراحی برای چند روز روی دستگاه تنفس مصنوعی قرار می گیرند و تیم تخصصی از بخش مراقبت های ویژه اطفال از آنها مراقبت می کنند. در این مرحله گروه پرستاری خوب، تیم داخلی اطفال و متخصصین عفونی اطفال نیز برای مراقبت از کودکان از نظر آب و مواد معدنی لازم حضور دارند و در نهایت از دستگاه جدا می شوند.

علت کم بودن این جراحی ها در کشور چیست؟

دلیل اصلی این است که دوقلوهای به هم چسبیده عمدتاً یا مرده به دنیا می آیند یا چند ساعت پس از تولد می میرند و به دست ما نمی رسند. دوقلوهای به هم چسبیده که زنده می مانند آنهایی هستند که عوارض کمتری از چسبندگی دارند.

آیا این جراحی ها فقط در بیمارستان نمازی شیراز انجام می شود؟

اطلاع دقیقی از این موضوع ندارم، اما اگر جدایی صورت بگیرد و به نتیجه برسد، حتما اطلاع رسانی می کنند و خبر را منتشر می کنند. تا حالا همچین خبری نشنیده بودم

آیا برای جداسازی این دوقلوها نیاز به عضو پیوندی وجود دارد؟

در این کودکان معمولا هیچ عضوی وجود ندارد، اما شایع هستند. ما آن را تقسیم می کنیم و دوباره آن را می سازیم تا هر کودک اعضای خود را داشته باشد. تاکنون موردی که نیاز به پیوند عضو داشته باشد ندیده ایم. سخت ترین عمل برای جداسازی دوقلوها آخرین عملی بود که در خرداد ماه سال جاری انجام شد و لوزالمعده، دوازدهه و مجرای صفراوی تقسیم شد به طوری که هر کودک بخشی از آن را گرفت و توانست به زندگی خود ادامه دهد.

آیا این به معنای زندگی عادی برای دوقلوهای جدا شده است؟

در سال 93 دوقلوهای لامرد را از هم جدا کردیم. در مورد دوقلوهای جدید هم اگر مشکلی نداشته باشند از نظر زندگی عادی مشکلی نخواهند داشت.

چگونه وارد این عرصه سخت شدید؟

در شیراز جراحان و تیم‌های پزشکی عمل‌های پیچیده‌تری را برای پیوند اعضا انجام می‌دهند. من همچنین عضو تیم پیوند دانشگاه علوم پزشکی شیراز هستم و تجربه زیادی در جراحی های سخت دارم. پیوند روده و لوزالمعده از سخت ترین پیوند اعضا در جهان است و کسانی که تجربه این گونه عمل ها را داشته باشند به راحتی می توانند سایر جراحی ها را نیز انجام دهند. اینطور نبود که از ابتدا به قصد جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده وارد این عرصه شدم، بلکه به ما ارجاع داده شدند و با توجه به تجربه ای که به دست آورده ایم، این عمل ها به راحتی قابل انجام است.

آیا جدول زمانی برای جدا کردن دوقلوها وجود دارد؟

بستگی به شرایط دلبستگی کودکان دارد. این کودکان ممکن است در ناحیه سر، قفسه سینه، شکم یا لگن به هم چسبیده باشند. اما برای مورد آخر که سه ماه دیگر خواستیم آنها را از هم جدا کنیم، متوجه شدیم که اتصال آنها چند عضو را درگیر کرده است و با توجه به طولانی بودن مدت عمل، ابتدا کبد آنها را جدا کردیم. اگر این بچه ها چسبندگی نداشتند و به هم آسیب نمی رساندند می توانستیم زمان عمل را به تعویق بیندازیم اما در نهایت بعد از 8 ماه جداسازی و تقسیم کامل دستگاه گوارش را روی آنها انجام دادیم.

آیا همه امکاناتی که این بچه ها برای جدایی نیاز دارند را داریم؟

ما در ایران سابقه لاله و لادن را داریم که از طریق مغز با هم ارتباط داشتند و عمل جراحی آنها بر عهده متخصصان مغز و اعصاب بود. تا آنجا که من اطلاع دارم در طول یک دهه گذشته سه مورد جداسازی دوقلوها در کشورمان اتفاق افتاده است که به ما ارجاع داده شده و با موفقیت عمل شده است. موارد دیگر وجود نداشته و یا گزارش نشده است. اما با توجه به تجربه تیم پزشکان بیمارستان نمازی آمادگی انجام جراحی های سخت را داریم و این امکان در شیراز فراهم است.

همچنین در مورد ارتباطاتی که برای کودکان ایجاد می کنید به ما بگویید.

ما بزرگترین مرکز هستیم که سالانه 800 تا 1000 پیوند را برای کودکان و بزرگسالان انجام می دهیم. بیمارستان پیوند عضو شیراز بالاترین رتبه بین المللی را از نظر تعداد دریافت کرد. علاوه بر پیوند مغز مرده برای کودکان، پیوند اعضای زنده را نیز برای کودکان انجام می دهیم. به عنوان مثال، بخشی از کبد والدین برای فرزندان استفاده می شود.

نگرانی ها در مورد آینده رشته جراحی اطفال از جمله صندلی های خالی باقی مانده دانشگاه در این رشته در حال افزایش است. به نظر شما آیا باید نگران آینده این رشته باشیم؟

جراحی اطفال در حال حاضر یکی از رشته هایی است که دستیار و متخصص در آن بسیار اندک است. در دانشگاه شیراز هر سال می توانیم یک یا دو نفر تربیت کنیم اما در برخی سال ها حتی متقاضی هم وجود ندارد. در سایر دانشگاه ها نیز وضعیت به همین منوال است. در یک دهه آینده، اگر اعضای هیئت علمی فعلی بازنشسته شوند، انتظار می رود تعداد جراحانی که می توانند در آینده روی کودکان عملکرد خوبی داشته باشند، به طرز نگران کننده ای کم باشد. همین مثال را در مورد این رشته می زنم که جراحی اطفال دقت خاصی دارد و در مقایسه با جراحی بزرگسالان بسیار سخت و زمان بر است اما برای آن تعریف مشابهی شده است. تفاوت دقیق تابلوی مینیاتوری با تابلوی معمولی! در کشور ما به درستی با این مشکل برخورد نشده و ممکن است جراح اطفال نداشته باشیم که در آینده کارهای بزرگی انجام دهند.